Bu kararı verirken ilk alım maliyetinden batarya ömrüne, şarj alışkanlıklarından ikinci el değerine kadar birçok değişkeni hesaba katmak gerekiyor. Gelin, bu karmaşık denklemi adım adım ve detaylıca inceleyelim.
Elektrikli Araçların Yakıt Maliyeti: Gerçek Tasarruf Ne Kadar?
Elektrikli araçların elektrik tüketimi söz konusu olduğunda, en büyük avantaj şüphesiz enerji maliyetlerindeki düşüş... Ancak burada kritik iki ayrımdan bahsetmek gerekiyor. Bu ayrımlar, evde şarj ve sokak şarjıdır.
Evde, özellikle gece 22:00 ile 06:00 arasındaki düşük tarifeli saatlerde şarj etmek, kilometre başına maliyeti benzinli ve dizel araçlara kıyasla katbekat düşük tutar. Türkiye koşullarında, bir elektrikli araç evde şarj edildiğinde bataryanın tam dolum maliyeti ortalama 250-300 TL aralığındadır. Örneğin, ortalama bir benzinli araç 100 km’de 7 litre benzin yakıyor. 7 litre benzinin fiyatını güncel olarak 400 lira varsayarsak, elektrikli araç yakıt konusunda benzinliye göre daha avantajlıdır. Bu elektrikli araç ekonomisi için en güçlü ve tartışmasız argümandır.
Halka açık şarj istasyonlarında (sokak şarjı) durum değişiyor. Hızlı şarj istasyonlarında sunulan yüksek güç ve hız, kullanıcının konforunu artırsa da, birim elektrik fiyatı önemli ölçüde yükselmektedir. Özellikleri elektrikli araç hızlı şarj fiyatlarının artmasıyla birlikte maliyet benzinli veya dizel araçlara yaklaşabilmektedir. AC şarj (daha yavaş) istasyonlarında, durum daha dengeli olsa da, zorunlu hızlı şarj kullanımı bu avantajı ciddi şekilde törpüleyebilir. Dolayısıyla, elektrikli araç şarj ücreti hesaplamasında “nerede ve ne zaman şarj ettiğiniz” temel belirleyicidir. Bu maliyet hesaplamaları, tahmini olup tavsiye niteliğinde değildir.
Şarj İstasyonları Gerçeği: İlk Yatırım ve Bekleme Süreleri
Şarj maliyetinin ötesinde, şarj altyapısının kendisi de önemli bir elektrikli araç masrafı kalemi ve konfor değişkenidir. Öncelikle evine veya iş yerine özel şarj ünitesi kurdurmak isteyen bir kullanıcı için bunun maliyeti güncel olarak 15.000 ila 40.000 lira arasındadır. Bu yatırım, aracın ilk alım maliyetine eklenir. Bu yatırımın geri dönüş süresi, kullanıcının yıllık kilometre ve yakıt/elektrik fiyat farkına göre hesaplanmalıdır. Çok yol yapan biri bu maliyeti kısa sürede amorti ederken, az yol yapan biri için bu bir yük olarak kalabilir.
İkinci olarak, elektrikli araç şarj istasyonu ağı hızla genişlese de, özellikle tatil dönemleri ve uzun yolculuklarda yaşanan bekleme süreleri hem zaman hem de dolaylı maliyet yaratır. 20 dakikalık hızlı şarj molası kabul edilebilirken, istasyona ulaşma, sıra bekleme ve 45 dakikaya hatta 1 saate varan şarj süreleri, yolculuk süresini uzatarak konforu düşürür. Bu durum, özellikle şehirlerarası yolculuk yapanlar için ekonomik avantajı psikolojik bir yorgunluğa dönüştürebilir.
Bakım ve Motor Yapısı
Elektrikli araçlar, bakım maliyetleri konusunda benzinli veya dizel araçlara göre tartışmasız daha üstündür. Bu avantajın temelinde mekanik sadeleşme yatıyor. Bir içten yanmalı motorda yüzlerce hareketli parça bulunurken, elektrikli motor çok daha az sayıda hareketli parçaya sahiptir. Bu durum; yağ değişimi, filtre değişimi, buji, triger kayışı veya debriyaj gibi periyodik motor bakımı gerektiren kalemleri tamamen ortadan kaldırır. Bu radikal düşüş, uzun vadede elektrikli araç bakım maliyetini ciddi oranda düşürür.
Ek olarak, elektrikli araçlar “rejeneratif frenleme” sistemini kullanır. Bu sistemde, yavaşlama sırasında motor bir jeneratör gibi çalışarak enerjiyi bataryaya geri depolar. Bu süreçte, aracın asıl mekanik fren sistemine binen yük azalır. Sonuç olarak, fren balatası ve disklerin ömrü içten yanmalı motorlu araçlara göre 2-3 kat daha uzun olabilir. Bu da yedek parça ve servis maliyetlerinde önemli bir düşüş sağlar.
Batarya Ömrü ve Değer Kaybı
Elektrikli araç batarya ömrü, tüketicinin zihnindeki en büyük belirsizlik ve potansiyel maliyet riskidir. Lityum iyon bataryalar, aracın en pahalı bileşenidir ve değiştirme maliyeti, aracın güncel ikinci el elektrikli araç değerini bile aşacak seviyelere ulaşabilir.
Günümüzde çoğu üretici, bataryalar için genellikle 8 yıl veya 200.000-300.000 bin km gibi garantiler sunsa da, önemli olan bataryanın tamamen bozulması değil, zamanla kapasite kaybetmesidir. Kapasite kaybı, aracın menzilini doğrudan etkiler. 5 yıl sonra bataryası %85 kapasiteye düşmüş bir aracın menzili, yeni bir araca göre %15 daha az olacaktır. Bu durum, özellikle batarya garantisinin sona erdiği dönemlerde, alıcılar için büyük risk oluşturur.
Batarya riskleri, ikinci el elektrik araç pazarında bir değer kaybını tetikleyen temel faktördür. Kullanıcılar, yüksek maliyetli batarya değişimi riski nedeniyle, bataryası yaşlanmış modellere temkinli yaklaşmaktadır.
Hangi Kullanıcılar İçin Elektrikli Araç Satın Almak Mantıklı Olabilir?
Tüm bu analizler ışığında elektrikli araçlar herkes için ekonomik bir seçenek olmayabilir. Ekonomik avantajın zirveye çıktığı ve elektrik araç ekonomisinin gerçekten çalıştığı kullanıcı profili şu şekildedir:
· Evde şarj imkânı olanlar: Bu en düşük elektrikli araç masrafları ve en yüksek tasarruf marjları demektir.
· Yüksek yıllık kilometre yapanlar: Yıllık 20.000 km’nin üzerinde yol yapanlar, ilk alım fiyat farkını yakıt tasarrufu ile kısa sürede kapatabilirler.
· Şehir içi kullanımı ağırlıklı olanlar: Rejeneratif frenleme ve düşük şehir içi tüketim (düşük hızda daha verimli çalışma) sayesinde maksimum verimlilik elde edilir.
· 8 yılın üzerinde araç kullanmayı düşünmeyenler: Batarya kapasitesi bitmeden aracı değiştirmeyi planlayanlar, en büyük finansal riskten kaçınmış olurlar.
Elektrikli arabaların elektrik tüketimi, üstün bakım avantajları ve çevresel faydaları, onları geleceğin ulaşım çözümü haline getiriyor. Ancak ilk alım maliyeti, batarya ömrü ve hızlı şarj fiyatları gibi etkenler, bu kararı verirken dikkatli, kişisel bir fizibilite çalışması yapmayı zorunlu kılıyor. Elektrikli araçlar ekonomik bir seçim olabilir, ancak bu tamamen sizin kullanım alışkanlıklarınıza ve şarj imkânlarınıza bağlıdır. Uzun vadeli tasarruf potansiyeli yüksektir, ancak başlangıç yatırımı ve risk yönetimi göz ardı edilmemelidir.
Şimdiki zamanda, benzinli ya da dizel araçlara olan talep hala yüksek. Çünkü çoğu insan elektrikli araçlara biraz uzak yaklaşıyor. Gelecek yıllarda bu ibrenin tersine dönmesi, elektrikli araçların daha da gelişim göstermesi ile mümkün olabilir. Elektrikli araç satın alım oranlarının önümüzdeki yıllarda artması beklenmektedir. Elektrikli araçlardan çekinen insanlar, hibrit araçlara da yönelebilirler. Hibrit araçlar, hem elektrik mekanizmasıyla hem de benzin mekanizmasıyla çalışıyor. Bu da, çevreye katkı sağlamak ve ekonomik bir kazanım elde etmek için yeterli olabilir. Hangi aracın ekonomik olduğuna yine en son siz karar vereceksiniz.