İnsan, karakterini ve değerlerini aile ortamında edinir. Fakat teknoloji bağımlılığı, daha fazla bireyselleşme nezaketin azalmasına sebep oluyor. Peki, aile içinde nezaket nasıl başlar ve sürdürülebilir?
Nezaket Aile İçinde Nasıl Kazanılır?
Nezaket bir anda kazanılmaz ama pekiştirilen davranışlarla zaman içinde gelişir. Çünkü otobüste, sokakta, iş yerinde gördüğümüz kabalık bulaşıcı olduğu gibi nezaket de bulaşıcıdır. Aile içinde nezaket gösterdikçe bir süre sonra nazik hareketler yayılır, alışkanlık haline gelir. Daha huzurlu, sevgi dolu, saygılı bir ortam oluşur. Bunun için nelere dikkat edelim?
(1) Model olun:
· Aile içinde nezaket gözlemlenerek öğrenilir. Eşler birbirine karşı saygılı ve nazikse çocuklar da bunu kolayca benimser.
· Teşekkür etmek, özür dilemek, lütfen demek saygıyı ve nezaketi besler.
· Çocuklar en fazla anne-babalarının birbirine olan davranışlarını gözlemleyerek öğrenir. Eğer eşler arasında nazik bir dil varsa zaten doğal olarak bu çocuğun diline de yansıyacaktır.
· Küçük bir iyiliğe karşı bile teşekkür etmek, takdir etmek nezaket davranışlarını pekiştirir. Hazırlanan sofraya, yapılan yemeğe karşı eline sağlık demek zaten çocuğun doğal haliyle nezaketi öğrenmesini sağlar.
· Anne baba olarak aile büyüklerinize gösterdiğiniz ilgi ve saygı, çocukların davranışlarına da yansır.
· Saygılı konuşmak, birbirinin sözünü kesmemek zaten çocuklara net bir mesaj verir.
(2) Dinleme becerisi ile birbirinizi anlayın:
· Baba veya anne, günü yorgun geçirdiyse onun yükünü hafifletmeye çalışın. Kendinizi onun yerine koyarak konuşun.
· Eşinizin veya çocuğunuzun gününü nasıl geçirdiğini sorarak duygularını dinlemeye özen gösterin.
(3) Kabalıktan kaçının:
· En zorlandığımız anlar aslında stresli ve öfkeli olduğumuz anlardır. Sinirli olduğumuzda çözüm odaklı olmamız pek mümkün olmaz. O yüzden konuşmayı sakinleşince yapmayı tercih edin.
· Tartışma esnasında ne yazık ki çoğumuz ses tonumuzu kontrol etmekte zorlanırız. Oysaki yüksek sesle konuşmak karşımızdaki kişinin gerginliği arttırır. Onun da nezaketli davranmasına engel olur.
· İfade tarzınıza dikkat edin. Acaba kırıcı sözler mi sarf ediyorsunuz?
“Sen zaten hep böylesin!”
“Zaten bunu yapman gerekiyordu! Bir de teşekkür mü bekliyorsun?”
“Şu anda seninle uğraşmayacağım, başımda dikilme!”
(4) Küçük alışkanlıklar nezaketi kazandırır:
· Çocuklara nezaket eğitimi vermek aslında küçük alışkanlıklarda saklıdır. Mesela sabahları birbirine günaydın demek, kapıdan içeri girerken günün yorgunluğunu geride bırakan neşeli bir selam vermek, uyurken birbirine sarılıp iyi geceler diyebilmek…
· Yemek saatinde hep beraber sofrada oturup günün nasıl geçtiğiyle ilgili sohbet edip herkesin konuşacağı bir ortam hazırlamaya özen gösterin.
· Aile bağlarını güçlendirmek için doğum günlerini, yıl dönümlerini atlamayın.
· Ara sıra birbirinize jestler yapmayı ihmal etmeyin. Bu jestlere çocukları da dahil edin. Akşam çayının yanına çocukların en sevdiği keki yapmak, beslenme çantasına küçük bir not yazmak gibi sürprizler olabilir.
(5) Teknolojinin iletişiminizi kesmesine izin vermeyin:
· Telefon, tablet, televizyon kullanımını sınırlamak aile içinde sohbet ortamının artmasına sebep olur.
· Özellikle çocuklar akşam saatlerinde yorgunken kutu oyunları oynamak, onları rahatlatır. Birlikte geçirilen anlamlı zamanlar çoğaldıkça sevgi bağı güçlenir. İletişim artar. Nezaket de kendiliğinden yerleşmeye başlar.
· Bol bol göz teması kurabileceğiniz şekilde iletişimde kalın.
Geçmişten Günümüze Nezaket Algısı Neden Değişti?
Sosyal hayatta değişen alışkanlıklar, kullandığımız kelimeleri ve davranışlarımızı etkiler. Mesela eskiden küfür etmek oldukça kaba bir davranıştı ve saygısızlık olarak değerlendirilirdi. Bugün ise günlük konuşmaların içinde, çocukların ağzında hiç duymak istemeyeceğimiz kelimeler çıkıveriyor. Bunun en büyük sebebi ne?
Günlük hayatta kibarlık out, kabalık ve küfür in. Çünkü televizyondaki programlar, dizilerde işlenen konular, sosyal medyadaki içerikler, özellikle youtube ve tiktokta yer alan videolar kabalığı normalleştiriyor. Mizah yaparken kullanılan kelimeler, davranışlar ve küfürlü sözler eğlence altında normal gösteriliyor. Böylece farkında olmadan çocuklar da yetişkinler de aslında bunun yaygınlaşmasına sebep oluyor.
Bilinçaltına itilen bu mesajlar bir süre sonra trafikte, işte veya evde yaşanan stres dolu anlarda ağızdan çıkıveriyor. Öfkenin dışa vurumu kaba sözler, küfürlü konuşmalar oluyor. Bunun için bilinçli olarak tercihlerimize dikkat etmemiz gerekiyor. Kendi dilimizi değiştirdiğimiz gibi çevremize de aynı olumlu etkinin yaygınlaşması için saygının, nezaketin önemine değinerek bunun zayıflık değil, erdem olduğunu göstermemiz lazım. Öyleyse değişim bugünden başlasın:
· Seyrettiğiniz içerikleri filtreleyin. Medyayı bilinçli tüketin.
· Kendi konuşma tarzınıza dikkat edin.
· Etrafınıza ne kadar naziksiniz; bir kendinizi gözlemleyin.
· İnsanlar en fazla en yakınlarına kabalık gösteriyor. Nezakete, güzel sözlere en yakınınızdan başlayın.
Nezaket Haksızlığa Boyun Eğmek midir?
Mobbing uygulandığında veya baskı olan bir ortamda nezaketi korumak kolay değildir. Bu duygusal ve zihinsel olarak bir mücadele gerektirebilir. Çünkü günümüzde pek çok kişi bireysel hatta bencil diyebileceğimiz şekilde davranıyor. Bunu da normal görüyor. Her ortamda nezaketi korumak için kendinizi güçlü tutun.
· İnsan çoğunlukla öfke anlarında kendini değersiz hisseder. Duygularınızı tanırsanız yönetmeniz kolaylaşır.
· Karşı taraf baskı uyguladığında bu genellikle kişinin kendini yetersiz hissetmesine sebep olur. Bunun için duygularınızı güçlendirin.
· Stresli anlarda nefes egzersizi ve yürüyüş sakin kalmaya yardımcı olur.
· Nezaket, haksızlığa boyun eğmek değil, tepkinizi seviyenizi koruyarak vermektir. Size karşı kötü davranan birine onun davrandığı gibi davranmak ve kaba sözler söylemek onun seviyesine inmenize sebep olur.
· Net olun ve doğrudan rahatsız olduğunuzu belirtin: “Bu şekilde konuşmak, beni rahatsız ediyor. Lütfen saygılı olur musun?”
· İmadan ve alaydan kaçınarak doğrudan isteğinizi belirtin.
Nezaketli Olan Güçlü Olur
Nezaketin psikolojik etkileri kişiye olumlu yansır. Zor şartlar altında bile kendine hâkim olan kişi, kendi karakterini, duruşunu muhafaza etmiş demektir. Bu güçsüzlük değil, bilakis nezaketin gücüdür. Bu hem birey hem de toplum için büyük bir kazanımdır. Hayat kalitesi artar.
· Nezaketin stresi ve kaygıyı azalttığı görülmektedir.
· Nezaketini muhafaza eden kişinin dopamin, oksitosin ve serotonin hormonları salgıladığı ve kendini daha iyi hissettiği bilinmektedir.
· Başkalarına kibar olmak, kibar konuşmak insan ilişkilerini olumlu yönde besler.
· Olumlu dil kullanımı sosyal bağları kuvvetlendirir.
· Nazik insanların empati yeteneği daha iyi gelişir.
Nazik olmak sadece aile ilişkilerimizi güçlendirmez, çevremizdekileri de mutlu eder. Bu da ruh sağlığımızı doğrudan etkileyerek bizim yaşam kalitemize tesir eder. Nezaket aile içinde öğrenilerek toplum içinde pekiştirilen bir olgudur. Kabalığın şiddet ve duyarsızlıktan başka bir şey getirmediğini, her gün okumak istemediğimiz 3. sayfa haberleriyle görüyoruz.