Her yaş grubunun tatil ihtiyacı farklı olsa da yaz tatili, aslında boş zaman değil; gelişim için büyük bir fırsattır. Bu zamanı iyi değerlendirenler, bir sonraki eğitim dönemine hazır hale gelir. Çünkü bu aranın asıl amacı, öğrenme kalitesinin artmasını sağlamaktır.
Tüm günü ekran başında geçirmek yerine; farklı yetenekleri keşfetme zamanıdır. Peki, bu zamanı nasıl değerlendirebiliriz? Çocuklar için yeni fırsatlar nasıl oluşturulur?
Yaz Dönemi Etkinlikleri Neden Gerekli?
Bir kış dönemi boyunca öğrenciler, zamanlarının çoğunu okulda geçirir. Ders dinler, eve gelir, çalışır. Ders almak için kursa gider. Ardından sınavlara girer. Bu yoğun süreç, öğrenciler için ister istemez bir rutin ve yorgunluk getirir. İşte yaz dönemi etkinlikleri bu yorgunluğun atılmasına ve öğrencilerin zihinlerinin dinlenmesine yardımcı olur. Peki, bu mola öğrencilere başka neler kazandırır?
· Zihinsel ve bedensel dinlenme
· Öğrenmenin içselleştirilmesi
· Sosyal becerilerin gelişmesi
· Sanatsal veya sportif yönlere ağırlık verilmesi
· İlgi alanlarının keşfi
· Keyifli zaman geçirme
· Sıcak havaları yüzerek değerlendirme
· Yeni hedefler belirlemek için akademik kazanım
Bu gözle bakıldığında yaz tatili aslında boş geçirilen bir zaman değil; doğru bir planlama ile farklı biçimde gerçekleştirilen öğrenme sürecidir. Öğrencilerin kendilerini yenileyebileceği ve gelişimlerine katkı sağlayacakları bir moladır.
Özellikle farklı şehirleri gezerek tatili değerlendirenler, yeni yerler görüp tarih ve kültür bilincini artırır. Gözlem yeteneğini geliştirir. Farklı bölgelerdeki yaşayışları, yemek kültürünü keşfeder. Seyahat için valiz hazırlamak, gidilecek yeri araştırmak, rotanın belirlenmesi için planlama yapmak gibi gelişimler de kazanılır.
Evde Herkes İçin Bir Düzen Mümkün mü?
Tatilde aile düzeni doğal olarak değişir. Özellikle farklı yaş gruplarındaki çocukların bir arada olduğu evlerde, yapılacak etkinliklerden beklentilere kadar her şey farklılık gösterir. Bu durumda, dengeyi koruyarak ve ortak alan paylaşımına dikkat ederek hareket etmek gerekir. Aksi halde evde yaz boyunca çocuklar ve anne baba arasında çatışma kaçınılmaz olabilir.
Faaliyet yapmak için en rahat grup okul öncesi ve ilkokul çağındaki çocuklardır. Onlarla boyama, oyun hamuru gibi faaliyetler yapmak, dışarı çıkmak, top oynamak ve bisiklete binmek yeterli olur. Ama biraz daha büyük yaş grubu için tatil zamanı ekranla eşleşebiliyor. Ergenlik öncesi ve ergenler daha çok telefon, bilgisayar ve arkadaşlarıyla vakit geçirmek isterler.
Küçük çocuklar genellikle ilgi isterken daha büyükler sohbete veya anlaşılmaya ihtiyaç hisseder. Herkesin ihtiyacına cevap veren, saygı ve dengeyi esas alan bir aile içi uyum yakalanabilir. Bireysel ve ortak zaman kavramıyla hem kendi başlarına hem de ailece etkinlikler planlanabilir. Özellikle hafta sonları piknik yapmak, dışarıda birlikte vakit geçirmek, öğlen saati sinema izlemek gibi ortak aktiviteler dengeyi kurmada etkili olabilir.
İlkokul Çağı: Oyun ve Sorumluluk Dengesi
Çocuklar, yaz tatilini serbest kalacakları bir dönem olarak algılar. Bu serbestliği de başıboş geçirmek isterler. Özellikle 6-10 yaş arasındaki çocuklar hem kişiliklerinin hem de becerilerinin geliştiği bir dönemdedir. O yüzden günün akışının belli olduğu ama esnek bir program yaz boyunca çocukların gelişimine katkı sağlayacaktır. Peki, ilkokul tatil programı nasıl olmalı? Neler içermeli?
Günlük bir akış oluşturulabilir. Bu akışta kalkış saati, uyku saati, oyun, dışarı çıkma ve ekran süresi belirlenir. Basit bir günlük program:
· 08.30 - 09.30: Kahvaltı saati
· 09.30 - 10.30: Eğlenceli öğrenme saati (resimli kitap okuma, eğitici video izleme, basit matematik oyunları)
· 10.30 - 11.00: Sağlıklı atıştırmalık arası (Beraber kek yapılabilir - mutfak faaliyet saati olabilir)
· 11.00 - 12.00: Sanat saati (boyama, oyun hamuru, el işi)
· 12.00 - 13.00: Öğle yemeği (30 dakika ekran molası)
· 13.00 - 14.30: Ev işlerine yardım, odayı toplama, eşyalarını dolaba dizme
· 14.30 - 15:30: Serbest zaman
· 15.30 - 16.00: Ailece bir etkinlik (hikâye anlatımı, kutu oyunu)
· 16.00 - 19.00: Dışarıda oyun, park saati, bisiklet sürme
· 19.00 - 19.30: Yemek saati
· 20.00 - 20.30: Akşam yürüyüşü
· 20.30 - 21.00: Uykuya hazırlık ve masal saati
Bu yaş dönemi çocuklar özellikle oynayarak gelişir. Devamlı ekran başında geçirilen bir zaman çocukları hem fiziksel hem de zihinsel olarak yavaşlatır. Çocukların da istekleri dikkate alınarak bir akış düzenlenirse bu program dayatılmış gibi hissettirmez. Boş zamanlarını nasıl değerlendireceğini bilemeyen çocuklara rehberlik eder.
Yaz mevsimi çocuklarda sorumluluk duygusunun gelişimi için çok iyi bir zaman dilimidir. Çünkü yapılacak pek çok basit görev vardır:
· Soğuk içecek hazırlamak
· Meyve tabağını hazırlamak
· Sofra kurmak
· Kardeşine kitap okumak
· Günlük alışveriş listesini tutmak
· Yatağını toplamak
İlkokul çağındaki çocuklar yaz boyunca yönlendirilip desteklenerek sorumluluk kazanır. Bu dönemde kendine düşeni yapma alışkanlığı edinmesi, hayat boyu sürecek özdisiplin için temel oluşturur.
Ortaokul Öğrencileri İçin Yaz: İlgi Alanını Keşfetme
Ortaokul öğrencileri için yaz okul baskısından uzak ama yine gelişimin desteklendiği, küçük sorumlulukların verildiği bir dönem olmalıdır. Çünkü bu dönemde hem çocukluğun izleri taşınır hem de ön ergenlik etkileri görülür. Artık kimliğin geliştiği, sorgulamanın arttığı bir dönemdir. Hem sorumluluk alabilir hem de basit hayat becerilerini kendi başlarına yapabilirler.
Bu yaş grubu, bireysel alanlarının arttığı ve akranlarıyla daha fazla vakit geçirdikleri bir süreçtedir. Bu süreçte, sorumluluk alabilecekleri basit görevler verilebilir:
· Evin ihtiyaçlarını not etmek
· Yemek hazırlamak
· Pizza yapmak, salata hazırlamak
· Evin çöpünü atmak
· Kendi odasını toplamak
Kendi haftalık programını hazırlaması için teşvik edilebilir. Hangi zaman diliminde ne yapacağını kendisinin belirlemesi, sorumluluk duygusunu geliştirir. Ne yapacağını bilemediği durumlarda örnek bir programla ona rehberlik edebilirsiniz. Hazırladığı programda mutlaka ulaşılabilir bir hedef bulunmalıdır. Mesela bu yaz bir kitap serisini bitirmek veyahut yeni yemek tariflerini denemek gibi.
Çoğunlukla yaz kursu istemeyen ve serbest zaman içinde kalmak isteyen bu grup için farklı kurslar ve kamplar mevcuttur. Bunlara katılmak eğlenceli ve öğretici olabilir. Bu noktada, verdiği kararların sonuçlarını görmesini sağlayarak sorumluluk bilinci kazandırılabilir. Mesela kursa gitmediğinde neler yapacağı, vaktini nasıl geçireceği birlikte değerlendirilebilir.
Baskıdan uzak, daha serbest ama gelişimi destekleyen bir yönlendirme onlara katkı sunacaktır. İşte örnek bir program:
· 08.30 - 09.30: Kahvaltı ve kısa gündem sohbeti yapılabilir
· 09.30 - 10.30: Online eğitim alabilir
· 10.30 - 11.00: Ara ve atıştırmalık
· 11.00 - 12.00: Kişisel gelişim saati kitap okunabilir
· 12.00 - 13.00: Öğle yemeği
· 13.00 - 14.30: Spor saati yüzme, basketbol, yürüyüş, ip atlama
· 14.30 - 16.00: Hobi ve sanat saati (resim, enstrüman, yazılım öğrenme)
· 16.00 -21.00: Sosyal zaman, arkadaş buluşması, dışarıda vakit geçirme
· 21.00 - 22.30: Günün değerlendirmesi ve uyku saati
Lise Tatil Planı: Gelecek İçin Adım
Lise tatil planı biraz daha yapılandırılmış olabilir. Bu yaş grubu artık kendi başına vakit geçirebilecekleri ve iş deneyimi gerçekleştirebilecekleri bir dönemdedir. Yaz ayları kariyer bilincinin de geliştiği bir dönem olarak değerlendirilebilir. Bu dönem, yalnızca sınavlara değil; aynı zamanda hayata hazırlık açısından da önemli bir süreçtir. Bilinçli tercihlerle gencin kendini tanımasına rehberlik edecek fırsatlar sunulmalıdır.