BES fonu seçerken hangi kriterlere bakmanız gerektiğini biliyor musunuz? Çoğu katılımcı, sisteme girdikten sonra fon seçimine ya hiç dikkat etmiyor ya da sadece o yılın en iyi BES fonları listesine bakarak aceleci bir karar veriyor.
Oysa, Bireysel Emeklilik Sistemi, doğası gereği uzun vadeli bir yatırım aracıdır ve bu yolda atılan en kritik adım, risk toleransınız ve hedeflerinize uygun BES fonu seçimi yapmaktır. Bu seçim, emeklilik birikiminizin yıllar içinde katlanarak büyümesini sağlayacak en önemli kaldıraçtır.
Risk Profillerinizi Belirleyin: Emeklilik Yolculuğunuzun Haritası
BES’te fon seçimine başlamadan önce atılacak ilk ve en önemli adım, kendi risk profilinizi net bir şekilde belirlemek olacaktır. Fonun getirisi ne olursa olsun, uykunuzu kaçıracak bir risk seviyesine sahip olmanız, uzun vadede istikrarlı kalmanızı zorlaştıracaktır.
BES’te yaş ve birikim süresi çok önemlidir. Risk alma kapasitesi, genellikle yaş ile doğru orantılıdır. Emekliliğe 20 yıl veya daha fazla zamanı olan genç katılımcılar, piyasa dalgalanmalarını telafi edecek uzun bir zaman ufkuna sahiptirler. Bu durum, onlara daha agresif bir yaklaşım sergileme ve ana portföyde yüksek riskli fonlara (özellikle hisse senetleri fonlarına) daha fazla ağırlık verme imkanı sunar. Bu, “Riskli fonlar uzun vadede daha yüksek getiri potansiyeli taşır” ilkesiyle uyumludur.
Öte yandan, emekliliğe 5-10 yıl kala birikim yapan katılımcılar için ana öncelik, mevcut birikimi korumak ve enflasyon karşısında değerini yitirmesini engellemektir. Bu kişiler, portföylerini daha dengeli fonlara veya daha düşük riskli borçlanma araçları fonuna kaydırabilirler. Risk alma iştahınız, birikiminiz kısa vadeli mi, uzun vadeli birikim mi hedeflendiği sorusuyla doğrudan ilişkilidir.
Peki, agresif mi yoksa dengeli mi? Hangi fon? Bunları şu şekilde açıklayabiliriz:
· Agresif fon seçimi: Genç katılımcılar ve yüksek getiri hedefleyip dalgalanmalara dayanıklı olanlar için uygundur. Genellikle portföyünün büyük çoğunluğunu hisse senedi fonu oluşturur.
· Dengeli/temkinli fon seçimi: Emekliliğe yakın olanlar veya piyasa riskini minimize etmek isteyenler için idealdir. Portföy; hisse, borçlanma araçları ve diğer düşük riskli enstrümanlardan oluşur.
Hangi fonları seçeceğinizde risk alma iştahınız belirleyicidir.
Fon Türlerini Tanıyın ve Akıllı Yatırım Yapın: Tek Fona Yüklenmeyin
BES’in sunduğu fon yelpazesi oldukça geniştir. Hisse, borçlanma araçları, karma, para piyasası, altın fonu, döviz fonları gibi çeşitler bulunur. Başarılı bir BES portföy yönetiminin sırrı, tüm yumurtaları tek sepete koymamaktır. Tek bir fona yüklenmek yerine, bu fon türleri arasında mantıklı bir fon dağılımı yapmak esastır. BES fon dağılımı, temelde varlık sınıfları arasında çeşitlendirme anlamına gelir:
· Yüksek risk ve getiri potansiyeli: Hisse senedi fonu, agresif yatırımcılar için ana unsurdur. Uzun vadede enflasyon üzerinde getiri potansiyeli en yüksek olan varlık sınıfıdır.
· Düşük risk ve istikrar: Borçlanma araçları fonu (devlet ve özel sektör tahvilleri) temkinli yaklaşımlar için dengeleyici ve koruyucu bir role sahiptir.
· Enflasyona karşı koruma: Altın fonu ve döviz fonları (özellikle yabancı hisse/borçlanma araçları) ise portföyü yurt içi risklerden ve TL’nin değer kaybına karşı korumak için kullanılır. Enflasyona karşı koruma sağlamak, uzun vadeli birikim için hayati öneme sahiptir.
İdeal BES fonu tavsiyesi, risk profilinize uygun olarak, 3-5 farklı fon türüne yatırım yapmaktır. Örneğin, agresif bir katılımcı %60 hisse, %20 borçlanma, %10 altın, %10 döviz fonu dağılımı yapabilirken, temkinli bir katılımcı ise borçlanma ve karma fonlara daha çok ağırlık vermelidir.
Geçmiş Getirilerden Çok Fon Stratejisine Bakın
Katılımcıların yaptığı en büyük hatalardan biri, son bir yılda en çok kazandıran fonlara odaklanmaktır. Ancak geçmiş performans, gelecekteki fon getirilerinin garantisi değildir. Önemli olan fonun o getiriyi hangi yatırım stratejisi ile elde ettiğidir. Bu noktada fon yöneticisinin stratejisi devreye giriyor. Fon yöneticisinin stratejisi neden önemli? Çünkü fonun performansı, piyasa koşulları ne olursa olsun, yöneticinin risk alma disiplinine, varlık seçimi ve zamanlamasına bağlıdır. Bir fon, kısa vadeli spekülatif harekete aldanıp yüksek getiri sağlamış olabilir, ancak bu sürdürülebilir değildir. Bu kısa vadeli sıçramalara aldanmamak en iyisidir.
İyi bir fon, sadece boğa piyasasında (yükselen piyasa) değil, aynı zamanda ayı piyasasında (düşen piyasa) rakiplerine göre risk yönetimi becerisi sayesinde daha az değer kaybedendir. Fonun genel BES portföy yönetimi yaklaşımını, izahnamesindeki ve geçmiş dalgalanmalardaki performansını incelemek, gelecekteki başarısı hakkında daha sağlam ipuçları verecektir. Bu yaklaşım, sadece getiriye odaklanan popülist bir yatırım tavsiyesi değildir, aksine uzun vadeli istikrarın temelini oluşturur.
Masraf, Yönetim Ücreti ve Değiştirme Haklarını Doğru Kullanın: Detaylar Fark Yaratır
Fon seçiminde bir diğer hayati unsur, maliyetlerdir. BES’te fonların toplam giderleri, genellikle Fon Toplam Gider Kesintisi (FTGK) adı altında yer alır ve bu kesinti, fonun yıllık getirisi üzerinde doğrudan azaltıcı bir etkiye sahiptir.
Her fonun bir yönetim gider kesintisi vardır. Bu fon büyüklüğünden günlük olarak düşülür. Yıllık bazda %2.5 gibi yüksek bir kesinti oranı olan fon, %1 kesinti oranı olan fona göre aynı brüt getiriyi sağlasa bile sizin net emeklilik birikiminizin daha az büyümesine neden olacaktır. Özellikle uzun yıllar sürecek birikimde, bu küçük farklar bile bileşik getirinin gücüyle birleşince büyük sonuçlar doğurabilir. Bu sebeple, getirisi benzer olan fonlar arasında FTGK oranı düşük olanı tercih etmek, akılcı bir finansal hamledir.
Katılımcıların yılda 6 kez ücretsiz fon değişikliği hakkı bulunur. Bu hak, piyasa koşulları değiştikçe ya da emekliliğe yaklaştıkça risk profilinize uygun ayarlamalar yapmanız için kritik bir araçtır. Bu hakkı kullanmamak, birikiminizi pasif bırakmak demektir.
Ayrıca, bazı aracı kurumlar ya da şirketler, ek yönetim ücretleri veya ekstra kesintilere dikkat etmeniz gereken şartlar uygulayabilir. BES sözleşmenizi bu açıdan da gözden geçirmeyi unutmayın. Son olarak, fonlarınızı sürekli takip etmek için BES mobil uygulamaları kullanımı önemlidir. Bu uygulamaların kolaylığı, kararlarınızı daha bilinçli ve hızlı almanızı sağlayacaktır.
BES’te doğru fon seçimi, geleceğinize bugün attığınız en sağlam adımdır. Bilinçli bir risk profili, mantıklı bir fon dağılımı ve maliyetleri düşürmeye odaklanmak, küçük bir kararın bile yıllar içinde büyük birikimlere dönüşmesinin anahtarıdır. Sizlere sunduğumuz bilgiler, yatırım tavsiyesi niteliğinde değildir. Sizlere fikir vermek, atacağınız adımlar konusunda yardımcı olmayı bu köşe yazımızda amaçladık.
