Coğrafi İşaret Tescili Lezzetlerimiz

Türkiye’nin dört bir yanı adeta bir lezzet haritasıdır. Karadeniz’in mısır ekmeğinden Güneydoğu’nun baklavasına kadar her bir yörenin kendine has bir tadı, lezzeti, kokusu ve hikayesi vardır.

Her bir bölgedeki sofra sadece karın doyurmaz aynı zamanda o sofralar bir kültürü, bir geleceği ve bir mirası taşır. İşte tam bu yüzden coğrafi işaretli yemekler denildiğinde aklımıza sadece tescillenmiş bir lezzet değil bir şehrin ruhu, bir ustanın sabrı ve o şehrin mirası gelir. Coğrafi işaretli lezzetler bir ülkenin hafızasında yer edinen sanat eserlerine benzerler. Çünkü bu lezzetler sadece damağımıza değil aynı zamanda kalbimize ve ruhumuza da dokunurlar.

Coğrafi İşaret Nedir?

Bir lezzetin kimliğini doğduğu toprak, yetiştiği iklim ve onu yoğuran eller oluşturur. Coğrafi işarette tam bu kimlikleri korumanın yoludur. Coğrafi işaret bir ürünün belirli bir bölgeye ait olduğunu, o bölgenin karakteristik özelliklerini taşıdığını ve yöreye özgü üretim biçimleriyle üretildiğini belgeleyen bir işarettir. Coğrafi işaret aslında o lezzetlere verilen kültürel bir pasaporttur. Yani Gaziantep’in baklavası sadece fıstığından, şerbetinden veya hamurundan ibaret değildir oranın suyu, iklimi ve en önemlisi yüzyıllardır sürüp gelen o el emeği de baklavayı baklava yapar.

Baklava, mantı veya etli ekmek neden dünyanın ve ülkemizin başka yerlerinde aynı tatta yapılamaz? Çünkü bu lezzetlerin sırrı sadece tariflerinde değil ait oldukları şehrin toprağında, havasında ve suyunda gizlidir. Coğrafi işaret bu bütünlüğü korur ve emeğe de saygı duyarak kültüre sahip çıkar. Her coğrafi işaretli ürün bölgenin geçmişinden geleceğe uzanan bir hikaye taşır. Bu yüzden coğrafi işaretli bir ürünü yediğimiz zaman o şehrin veya yörenin tarihini de hissederiz. Bu yemekler aynı zamanda belleğimizi de doyurur.

Peki, Coğrafi İşaret Neden Önemlidir?

Bir yemek tadıyla olduğu kadar hikayesiyle, köküyle ve geçmişiyle de önemlidir. Coğrafi işaret tescili de tam bu durumların hepsini korur. Coğrafi işaret tescili alan her ürün ait olduğu yöredeki insanların emeğini ve geleneğini de temsil eder. Pastırma, künefe, mantı veya baklava… Eğer bu ürünler koruma altına alınmazsa taklitleri çoğalır, özgün tarifleri değişir ve bu lezzetlere verilen emek değersizleşir. Her bir ürün ait olduğu bölgenin hafızasını taşır. Coğrafi işaretli ürünler o bölgenin ekonomisine de doğrudan katkı sağlar. Kişiler coğrafi işaretli ürünleri yerinde tatmak için o ürünün ait olduğu konuma gelirler. Yerel üretici bu sayede desteklenir.

Coğrafi işaretli ürünler gelenekleri de yaşatır. Nesilden nesile aktarılan tarifler unutulmadan geleceğe miras kalır. Bu yüzden coğrafi işaret tescili hem o lezzet hem de ait olduğu bölge açısından oldukça önemlidir.

Anadolu’nun Dört Bir Yanından Tescilli Lezzetler

Türkiye’nin mutfağı tıpkı toprakları gibi çok sesli ve çok renklidir. Her bir köşede farklı bir tat, her bir yemeğinde ayrı bir miras vardır. Bir şehirde baklava, bir diğerinde pastırma ve bir başkasında tulum kebabı… Bu lezzetlerin her biri aynı ülkenin farklı bir hikayesini anlatır. Bugün Türkiye’nin coğrafi işaretli ürünlerinin haritasına bakarsak oldukça zengin bir liste bizleri bekler.

Bu tescilli lezzetlerin hepsine bu yazımızda yer veremesek de çok bilinen tescilli lezzetlerden kısaca bahsedeceğiz. Tescilli lezzetlerimizden bazıları şunlardır:

· Antep Baklavası: Geleneksel Türk mutfağına sahip olan Antep Baklavası ustadan çırağa, babadan oğula öğretilen bir sanattır. El emeğiyle yoğrulan bu lezzet destanı fıstığın parlayan yeşiliyle damakları çatlatan bir lezzettir.

· Kayseri Mantısı: Anadolu’nun hem sabrını hem de paylaşma kültürünü simgeleyen Kayseri Mantısı bir diğer tescilli lezzettir.

· Afyon Sucuğu: Hepimizin bildiği Afyon Sucuğu tescilli işaretli lezzetlerimizdendir. Afyon’un iklimi ve emeğiyle bütünleşen Afyon Sucuğu yerel ustalığı ve geleneksel lezzeti geleceğe taşıyacaktır.

· Merzifon Keşkeği: Et, buğday ve sabırla şekillenen Merzifon keşkeği bayram sabahlarının, düğün ve misafir sofralarının vazgeçilmez tescilli bir lezzettir.

· Nevşehir Testi Kebabı: Avanos ilçesinde üretilen testinin içinde pişirilen geleneksel lezzet Nevşehir’in tescilli lezzetidir.

· Rize Muhlaması: Karadeniz sofralarının vazgeçilmezi olan Rize Muhlaması en sıcak ve en samimi tescilli lezzettir.

· Çayeli Kuru Fasulye Yemeği: Karadeniz’in sade ama doyurucu lezzeti ve geleneksel sofra kültürünün bir parçası olan Çayeli Kuru Fasulye Yemeği diğer bir tescilli lezzettir.

· Konya Etliekmek: Geçmişten günümüze ulaşan ve severek tüketilen Konya Etliekmek meşhur tescilli lezzetlerimizdendir.

· Kastamonu Tiridi: Kastamonu mutfağının en özel yemeklerinden olan Kastamonu Tiridi sade ama doyurucu bir lezzettir.

· Şırnak Soryaz: Kendine has aromasıyla Soryaz bölgenin coğrafi işaretli ürünleri arasında yer alır.

· Kars Kaşarı: Bölgenin serin ikliminde olgunlaşarak kendine has bir aromaya sahip olan Kars Kaşarı Kars’ın sembolüdür.

· Samsun Simidi: Yarı sert bir dokusu, bol susamı ve pekmezi, çıtır yapısıyla Samsun’un sade ama karakterli lezzetlerinden birisidir.

· Siirt Büryan Kebabı: Kuyuda odun ateşinde pişirilen büryan kebabı bölgenin paylaşılamayan tescilli lezzetlerindendir.

· Yozgat Tandır Kebabı: Bozok yaylalarında doğal besinlerle yetiştirilen kuzulardan yapılan Yozgat Tandır Kebabı şehrin mutfağının gözdesidir.

· Osmaniye Zorkun Tava: Osmaniye’nin yayla kültürünü yansıtan bu eşsiz lezzet yöre sofralarının baş tacıdır.

· Amasya Baklalı Dolması: Amasya mutfağının özgün lezzetlerinden olan baklalı dolma hafif ekşimsi tadı ve baklanın aromasıyla yöre sofralarında özel bir yere sahiptir.

· Adana Kebabı: Türkiye’nin en tanınmış tescilli lezzetlerinden olan Adana Kebabı Adana’nın ateşli ruhunu sofraya yansıtır.

· Diyarbakır Burma Kadayıfı: Diyarbakır mutfağının gözde lezzetlerinden olan Diyarbakır Burma Kadayıfı sofraların vazgeçilmez tescilli lezzetlerdendir.

· Erzurum Civil Peyniri: Erzurum’un yaylalarında üretilen civil peyniri geleneksel yöntemlerle üretilen tescilli bir lezzettir.

Geleceğe Taşınan Lezzetler

Bugün ülkemizin dört bir yanında belediyeler veya ticaret odaları gibi yerler coğrafi işaret almak için çalışıyor. Çünkü alınan her tescil yerel üretimlerin sürdürülebilirliğini garanti altına alıyor. Gelecek nesillerin kendi şehirlerinin özgün tatlarını tanıması ve kültür bilincinin gelişmesi de tescil sayesinde olacaktır. Geçmişle gelecek arasında kurulan bir köprü olan coğrafi işareti almak kolay olabilir fakat bu kültürü yaşatmakta sorumluluk ister. Bu yüzden bu tatların tüketicisi olunduğu kadar koruyucusu da olmak gerekir.