Yüzyıllardır kendisine sadece doğa tutkunlarını değil, sanatçıları, ozanları veya efsane anlatıcılarını çeken bir ilham kaynağı var: Ağrı Dağı. Türkiye’nin en yüksek zirvesi olan Ağrı Dağı muhteşem yüksekliğiyle nefes kestiği gibi esin kaynağı olduğu sanat eserleriyle de bizleri büyüler.
Ağrı Dağı farklı medeniyetler ev sahipliği yapmıştır. Her dönemde farklı isimlerle anılan bu dağın ismi günümüzde Ağrı olarak bilinmektedir. Ağrı Dağı ülkemizin en meşhur dağlarından birisidir. Efsanelere ilham olan dağ sanat alanında da ilham kaynağıdır. Filmler, belgeseller, romanlar veya şiirler… Her bir sanat dalında Ağrı Dağı’nın dokunuşlarını görür veya hissederiz. Ağrı Dağı’nın meşhur efsanelerini de hepimiz mutlaka bir yerlerden duymuşuzdur. Sözlü veya yazılı anlatımlarla da bu dağ efsanelere ve sanata ilham kaynağı olmaya devam edecektir.
Ağrı Dağı Efsaneleri
Gökyüzüne ve bulutlara komşu olan bir dağ… Göğe doğru başını uzatan dik bir yalnızlık… Ağrı Dağı sadece bir dağ değildir. Anadolu’nun o kadim belleğinde yüzyıllardır yer alan efsanedir. Ağrı Dağı en çok efsaneleriyle meşhurdur. Ağrı Dağı’nı düşündüğümüzde aklımıza ilk gelen efsane Nuh’un Gemisi efsanesidir. Büyük tufandan sonra Ağrı Dağı’nın eteklerinin Nuh’un gemisine ev sahipliği yaptığına inanılır. Bu efsane Tevrat’ta da geçmektedir. Nuh’un Gemisi efsanesi dağı diğer dinlerle ortak bir miras haline getirmiştir. Bilinen diğer bir meşhur efsane ise Gülbahar ve Ahmet’in aşk hikayesidir. Ağrı Dağı’nın eteklerinde çobanlık yapan Ahmet ve paşa kızı Gülbahar’ın kavuşamadıkları bir aşkın hikayesidir bu. Yüzyıllar boyunca bu efsaneler nesiller arası aktarılmıştır. Peki, Ağrı Dağı’nın efsanelere ilham olmasının nedenleri nelerdir? Bu sorunun cevaplarını kısaca şöyle cevaplayabiliriz:
· Ağrı Dağı ülkemizin en yüksek zirvesine sahip olan bir dağdır. Volkanik bir geçmişe ve masalsı bir güzelliğe sahip olan bu dağ gizemli ve kutsal bir mekan gibi gözükür.
· Ağrı Dağı’nın bulunduğu konum medeniyetin doğduğu yerdir. Bu sayede farklı kültürlerin ortak hafızalarında Ağrı Dağı önemli bir konumda bulunur.
· Ağrı Dağı’nın efsanelere ilham vermesini sağlayan unsurlardan birisi de o bölgede yaşayan yerel halktır. Bölgede yaşayan farklı kültürlerdeki halk yüzyıllardır dağla ilgili efsaneler oluşturarak kuşaktan kuşağa da aktarmışlardır.
Ağrı Dağı’nın Sanata Etkisi Var mı?
Ağrı Dağı sadece efsanelerde hayat bulmamıştır. Şiir, destan veya hikaye gibi farklı sanat dallarında bu dağın etkilerini görebiliriz. Ağrı Dağı’nın kendine ayrı bir dili vardır. O dili anlayan veya öğrenen kişiler için Ağrı Dağı iyi bir sanat okulu olur. Şairler için bir mısra, yazar için bir sayfa veya ressam için bir tuval olan Ağrı Dağı sayesinde bizlerde yazılı veya sözlü birçok büyüleyici esere kavuşmuş olduk diyebiliriz.
Ağrı Dağı’nın Türk Edebiyatındaki Yansımaları
Dağ sanata ilham olur mu? Evet olur. Çünkü sanat insanın dünyayı anlama veya ifade etme çabasının bir parçasıdır. Bu yüzden sanatın çeşitli ilham kaynakları olabilir. Önemli olan sanatçının o ilhamı sanata dönüştürüp dönüştüremeyeceğidir. İlham küçük bir kıvılcımdır. Sanatçı o kıvılcımı esere dönüştürecektir. Sanatın ilham aldığı kaynaklardan birisi de Ağrı Dağı’dır. Görkemli yapısı, tarihsel ve mitolojik yapısı ile bu dağ sanata farklı şekillerde ilham olmuştur. “Ağrı Dağı Efsanesi” ile Yaşar Kemal hepimizin hafızalarında yer edinen nadide bir eser ortaya çıkarmıştır. Aşk destanı olan bu eser ilhamını o görkemli dağdan almıştır. Ağrı Dağı şiir türlerinde de kendisini göstermiştir. Ahmet Arif’in mısralarında veya Aşık Veysel’in dizelerinde de Ağrı Dağı’nın etkilerini görebiliriz. Sanatçılar şiirlerinde dağın yüceliğiyle insanın acizliğini kıyaslayarak ortaya felsefi bir anlam çıkarmışlardır. Dağın yalnızlığıyla insanın yalnızlığı da kıyaslanarak ruha dokunan mısralar ortaya konulmuştur.
Ağrı Dağı fotoğraf veya heykel gibi sanat dallarına da ilham kaynağı olmuştur. Öyle bir dağdır ki neredeyse tüm sanat dallarında onun insanı büyüleyen etkileri vardır. Günümüz sanatçılarına bile hala ilham vermeye devam etmektedir. Özellikle doğa temalı fotoğrafçılıkta önemli bir simge haline gelen Ağrı Dağı her açıdan farklı bir anlam ve ruh hali taşır. Sisler dağılıp güneş doğudan usulca yükseldiğinde fotoğrafçılar için nefes kesici anlar ortaya çıkar. Gün doğumu veya gün batımlarında olağanüstü manzaraları fotoğrafçılar bekler. Gölge ve ışığın birlikte dans etmesi ile fotoğrafçılar bizlere muhteşem kareleri sunarlar. Ağrı Dağı heykel sanatını da etkilemiştir. Heykeltraşlar dağın muhteşem ve simetrik yapısını bir sembol olarak kabul etmişlerdir. Ağrı Dağı’nın tarihsel yükü, derin ve etkileyici sessizliği heykel sanatı ile yansıtılmıştır.
Ağrı Dağı’nın Sinema Sektörüne Etkisi
Ağrı Dağı’nın etkilediği ve ilham kaynağı olduğu alanlardan birisi de sinema sektörüdür. Son zamanlarda Ağrı Dağı’yla ilgili belgeseller veya kısa filmler yapılmaya başlanmıştır. Ulusal ve uluslararası yapımcılar özellikle Nuh’un Gemisi için bu bölgeyi ziyaret ederek alanın belgeselini çekiyorlar. Bu bölge Türkiye’de birçok belgesele konu olmuştur. Ağrı Dağı’nın tanıtımı açısından da oldukça önemli olan sinema sektörü bu alandan ilham almaya devam edecektir. Ağrı Dağı yaşayan bir kültür sanat kaynağıdır. Dağın önemine, kültür ve sanat alanındaki etkilerine bakarak gelecek yıllarda sinema sektöründe daha fazla bu dağla ilgili yapımları göreceğimizi söyleyebiliriz.
Ağrı Dağı ile Kültürel Mirasın Yaşatılması
Ağrı Dağı’na sadece bir doğa manzarası olarak bakamayız. Ağrı Dağı yaşam tarzlarının, efsanelerin, inançların, kültür ve sanatında binlerce yıllık güçlü bir miras taşıyıcısıdır. Ağrı Dağı farklı efsanelere ev sahipliği yapar. Efsanelerin dışında bu dağı sanat türlerinde de sıkça görürüz. Türkü, masal veya destan gibi türlerde Ağrı Dağı sıkça kendisini bulmuştur.
Hem dağın çevresinde yaşayan yerel halkın yaşam tarzları ve inançlar hem de kültür sanat alanındaki önemli eserler birleşerek kültürel mirası oluştururlar. Bu kültürel miraslarda günümüze kadar yazılı ve sözlü anlatımlarla gelmiş ve gelecekte de yerini ayırtmıştır. Bu yüzden hem Ağrı Dağı’nın hem de çevresindeki tüm kültürel değerlerin korunması gerekir. Kültürel mirasın korunması kültürel sürdürülebilirlik açısından çok önemlidir. Bölgeye kültürel yatırımların yapılması gerekir. Ağrı Dağı ile ilgili daha çok kitap, film, belgesel veya projeler yapılmalıdır. Bu projeler kültürel mirasın yaşatılmasına destek olur.
