Akşamüstü yürüyüşe çıktığım sırada bir çocuk gözüme ilişti, ağacın arkasına gidiyordu. Belli ki kuytuda kalan ağacı kendine siperlik olarak kullanacaktı. Küçük tuvaletinin geldiği her halinden belli oluyordu. Ben de yanına yaklaşıp usulca “Eve gitsen daha iyi olmaz mı?” dedim.
Bütün yürüyüş boyunca bu durum aklımdan çıkmadı. Ben de bir anneyim; parktaki yabancı gözlerin bu durumu ihlal etme olasılığı beni kaygılandırdı. Aslında sadece bu çocuk değil, yaz aylarında pek çok çocuk benzer şekilde mahremiyet ihlalleriyle karşı karşıya kalıyor.
Evet, yaz tatili çocuklar için özgürlük demek, eğlence demek. Ancak yazla gelen bu rahatlık bazı sınırları ihlal etmemeli. Bu sınırlar ne? Bu ihlaller ne derseniz, biraz bunu açmaya çalışalım.
Mahremiyet Yaz Mevsiminde Daha mı Fazla İhlal Ediliyor?
Yaz mevsiminde çocuk mahremiyeti sıcak havalar ve sosyal yoğunluk sebebiyle daha kolay ihlal ediliyor gibi görünüyor. Ne dersiniz? Çünkü çocukla birlikte daha fazla sosyal ortama giriliyor. Çocuğun deniz kenarındaki fotoğrafları daha fazla paylaşılıyor. Özellikle fiziksel mahremiyeti korumak kolay olmuyor. Buna bir de sosyal medya paylaşımlarını ekleyin; güvenlik risklerini düşünün bir de.
Çocuklar yazın daha hafif kıyafetler giyer. Daha ince hatta daha kısa olanları tercih edilir. Bir de buna kumsal eklenirse mayo veya bikini de çocukların bedenini daha fazla görünür hale getirir. Bizim için tatlı ve eğlenceli anlar, bazı kötü niyetli kişilerin fırsat kolladıkları anlara dönüşebilir.
Üstelik çocuklar ister kendi şehirlerinde olsun ister tatil ortamında olsun yazın daha fazla kabalık ve yoğun ortamlarda bulunuyor. Plajlara gidiliyor. Kamplar yapılıyor. Otellerde vakit geçiriliyor. Aquaparklar kullanılıyor… Çocuklar bu tür ortamlarda hiç tanımadıkları kişilerle karşılaşabiliyor. Bu yüzden ebeveyn olarak gözümüzü dört açmamız, dikkatli ama aynı zamanda çocukların özgürlüğünü kısıtlamadan dengeyi bulmamız gerekiyor.
Aileler Neye Dikkat Etmeli?
Peki, ebeveyn olarak biz nelere dikkat etmeliyiz? Çocuklar elbette ki koşmak, oynamak, keşfetmek ister. Yaz tatilinde onların keyfini kaçırmak istemeyiz. Ama bazı küçük adımlarla onların güvenliğini sağlamamız mümkün. Bunlar ne olabilir?
Ailelerin dikkat etmesi gerekenler aslında basit önlemler. Geçen gün komşumun kapısını çaldığımda 4 yaşındaki oğlu içeriden bağırıyordu, “Anne kapıyı ben açacağım” diye… Annesi müsaade etti ve kapıyı açtı. Bir baktım ki sıcaktan bunalmış. İç çamaşırıyla kapıyı açınca ben hemen gözlerimi kapadım ve kasti bir şekilde elimi gözüme koydum. “Ben sana bakmıyorum” dedim. Aslında tam o esnada ona bir farkındalık kazandırmak istedim.
Ben komşu teyze de olsam, aile dışında başka biriyim ve iç çamaşırı ile kapı açılmamalı. Çocuğun burada normal olmayan bir durum olduğunu sezmesini istedim. Bu tür basit yaklaşımlar, çocukların öğrenmesi için etkili bir vesiledir. Örneğin anne, “Kapıyı açmak istiyorsan giyinip gel, bu şekilde kapı açılmaz” diyebilir.
Çocuk mayo, bikini veya iç çamaşırı ile iken de fotoğraf çekilmemelidir. Bu en sık karşılaştığımız durumlardan biri. Üstelik bu fotoğrafların Instagram’a veya YouTube’a konması ciddi bir mahremiyet ihlalidir. Başka birinin objektifine yakalanıp paylaşılması da aynı şekilde sakıncalıdır; aile izni olmadan böyle paylaşımlara müsaade edilmemelidir.
Çocuk istismarı farkındalık olmazsa yaygınlaşabilir. Özellikle çocuğun giyinip soyunduğu odanın kapısının kapalı tutulması gerekir. Kapı tıklatılmadan içeri girilmemelidir. Bu kural banyo ve tuvalet için de geçerlidir. Çocuğun özel alanı olduğunu ve bedenin kendisine ait olduğunu bilmesi, bu sınırların korunmasıyla mümkün olur.
Eğer çocuğa sınırlar öğretilmezse çocuk kendi sınırlarının ihlal edildiğini fark edemez. Zaten asıl sorun da burada başlar. Bugün en fazla şikâyet edilen konulardan biri teşhircilik ve çıplaklık üzerine oluyor. Çocuklukta sınır bilinci kazanmayan birey, yetişkin olduğunda da kendi bedeni ve başkalarının bedeni konusunda sınırları korumakta zorlanabiliyor.
Çocuğa Mahremiyet Bilinci Nasıl Kazandırılmalı?
Çocuklara özel alan tanındıkça çocukta mahremiyet bilinci gelişir. Sözlerle anlatmak yeterli değildir; gerekli anlarda yaptığımız örnek davranışlar, çocukların bunu zamanla içselleştirmesini sağlar. Mesela evde yalnız kaldığımızda lavaboyu kullanırken kapıyı kapatma ihtiyacı gibi basit refleksler, bedeni koruma bilincinin temelini oluşturur. İşte bu nedenle çocuğun özel alanına saygı göstermek ilk şarttır.
Çocuğun gelişim düzeyine ve yaşına göre yaklaşım değişmeli; eğitim döneme uygun olmalıdır. Kısa da olsa bazı kritik dönemleri ve yaklaşım tarzlarını şöyle özetleyebiliriz:
· Daha bebeklik döneminden itibaren başkalarının yanında alt açılmamalı, kıyafet değiştirilmemelidir.
· 2 ila 4 yaş arasında özel bölge kavramı basit şekilde anlatılabilir. Tuvalet ve banyoda yalnız kalma öğretilmeye başlanır.
· 5 ila 7 yaş döneminde bedeninin kendine ait olduğu ve izinsiz dokunmalara “Hayır” demesi gerektiği öğretilmelidir.
· 8 ila 10 yaşında ise sosyal medya ve internet ortamında fotoğraf veya bilgi paylaşmanın riskleri üzerine konuşulmalıdır. Dünyada bu yüzden mağdur olan birçok çocuk var.
· 11 yaş ve sonrası ise artık özel hayat ve duygusal mahremiyet hakkında konuşulmalıdır.
Çocuk eğitimi ve mahremiyet sanıldığı gibi zor bir konu değildir; biraz özen ve dikkat yeterlidir. Temel noktalar şöyle sıralanabilir:
· Özel bölge farkındalığı kazandırmak
· İyi ve kötü dokunuş arasındaki farkı öğretmek
· Oda, tuvalet veya banyo gibi alanların kişiye özel olduğunu vurgulamak ve göstermek
Erken yaştan itibaren bedenine, duygularına ve fikirlerine saygı duyulan çocuklar zaten sınırların farkına vararak büyür. Doğan Cüceloğlu’nun dediği gibi:
“Çocuğun sınırlarını bilmesi ve koruyabilmesi, onun hem kendisine hem de başkalarına saygı duymayı öğrenmesiyle mümkündür. Mahremiyet eğitimi, bu sınırları farkına varmanın en temel yoludur.”
Çocuk bu saygıyı görürse rahatsız olduğu zaman “Hayır” diyebilme özgürlüğünü kendisinde bulur. Bir başkası da kendisine “Hayır” dediğinde, durmayı öğrenir.
Yaz Tatilinde Çocukları Nasıl Koruyabiliriz?
Tatilde çocuk güvenliği sağlamak aslında küçük ama etkili adımlarla mümkün. Biraz dikkat ve özen çoğu zaman yeterlidir. Özellikle plajda veya havuz gibi ortamlarda, soyunma alanlarında üst değiştirmeye dikkat etmek çok önemlidir. Eğer soyunma kabini yoksa bir havlu ile çocuğun mahremiyeti korunabilir.
Bazı basit ama önemli önlemler şunlardır:
· Akrabalarla yan yanayken izinsiz şekilde öpmelerine engel olunabilir. Bu, sıkça karşılaşılan bir durumdur; çocuk sevimli olduğu için izin almadan öpmeye çalışmak büyük bir saygısızlık ve ciddi bir sınır ihlalidir.
· Yabancılarla temas konusunda da dikkatli olmak gerekir. Çocuğun baş başa kalmaması, güvenliği için önemlidir.
· Dijital platformlarda fotoğraf ve videoların yayınlanmasına müsaade edilmemelidir. Bu tür paylaşımlar, çocuğun mahremiyetini doğrudan ihlal edebilir.
Yaz tatilinde çocuk güvenliği sağlamak farkındalığı arttırmakla mümkün olabilir. Ancak unutulmamalıdır ki bu sadece yaz aylarıyla sınırlı bir önlem değildir. Çocuğun güvenliğini ve mahremiyetini tüm hayatı boyunca korumak, ebeveynlerin en önemli görevidir.
Mahremiyet eğitimi, geniş ve hassas bir konu olmakla birlikte, dikkatli bir yaklaşım ve farkındalıkla kolaylıkla uygulanabilir.
