Anne babaların en büyük hayali, ekran başında saatler geçiren değil; kitap sayfaları arasında kaybolan bir çocuk… Ama bu hayal nasıl gerçeğe dönüşür? Kitap okumayı sevdirmek, kitapla bağ kurdurmak kolay mı?
Bu hayali gerçeğe dönüştürmek, düşündüğümüz kadar kolay değildir. Kitap okumayı sevdirmek, onlarla gerçek bir bağ kurmak, sadece zorlamayla değil, sevgi ve örnekle mümkün olur. Yaz tatili bu dostluğu pekiştirmek için en değerli zaman dilimidir.
O halde çocuklara “kitap okuma alışkanlığı nasıl kazandırılır?” sorusunun cevabını arayalım:
Çocukları Kitapla Hangi Yaşta Tanıştıralım?
Kitap okuma alışkanlığı nasıl kazandırılır sorusunun cevabını ararken kendimize de bakıyor muyuz? Bir düşünün…
Soruyu bir de şöyle soralım: Değer verdiğimiz dostlarımızla aramızdaki bağ nasıl kuruluyor? Zorla mı? Tabii ki hayır! Onlarla zaman geçiriyoruz, tanıyoruz, sohbet ediyoruz. Yani dostlarımızla bir bağ kuruyoruz, bir ilişki içinde değer veriyoruz. Peki, dürüstçe cevap verelim: Aynı ilişki biçimini kitapla da yürütebiliyor muyuz?
Ya çocuklar?
Çocuklar için kitap okumak genellikle okulda verilen listelere uygun kitapların okunmasıyla sınırlı kalıyor. Bu da bir zorunlulukla yapılıyor. Yani bu, kitapla kurulan ilişkiyi bir “görev”e dönüştürüyor ve doğal olarak keyif vermiyor. Oysa kitap sevgisi ancak bağ kurarak gelişebilir. Çocuk bir kitabı sevdiği an, onu zorunluluktan okumaz, bir arkadaşını görmek ister gibi sayfaları açar.
Bu noktada bizim örnekliğimiz de çok önemli. Evde sürekli “Hadi, elinden telefonu bırak, kitap oku” demek, çocuklara inandırıcı gelmiyor. Ama çocuk bizim elimizde de kitap gördüğünde “Annem babam kitap okuyor, demek ki kitap okumak önemli ve değerli bir şey” diye düşünür.
Kitaplar çocuklar için yalnızca bilgi kaynağı değildir; bazen en iyi arkadaş bazen de hayal gücünün kapısıdır. Biz onlar için bu kapıyı aralayabilirsek onların içeriye girmesi kolaylaşır. Bunun için de yaz tatili çok büyük bir fırsattır. Kitap okumak da oyun oynamak, doğada vakit geçirmek kadar kıymetlidir. Hayatımızın içinde doğal akışta aileyle kitap okuma saati yapabilirsek onların da küçük yaşlardan itibaren iç dünyalarında yer eder.
Bunun için bir yaşı beklemeye gerek yok. Çocuğa 0-2 yaş döneminde bile kitap okunur. Bebek ses tonumuzu, onunla vakit geçirdiğimizi anlar. Ona okuduğumuz kitaplar daha ritmik ve ses uyumu olan tarzdadır. Kitapla bağ, daha bebeklikten başlar.
2-4 yaş aralığında ise resimli hikâyelere bakmak, karakterleri incelemek hoşlarına gider. Karakterlerin sesini değiştirerek okumak dikkatlerini çeker. “Kim, ne yapıyor?” gibi sorular, ilgiyi canlı tutar.
4-6 yaş aralığında ise hikâyeler, masallar dikkat çeker. “Arada şimdi ne olacak?” gibi sorular yöneltmek onları düşündürür.
Kitap Okuma Alışkanlığı Neden Önemli?
Günümüzde bilgiye ulaşmak hiçbir dönemde bu kadar kolay olmamıştı. Yapay zekâya her sorduğumuz sorunun cevabını alıyoruz. O zaman neden kitap okuyalım ki? Asıl cevap da burada önem kazanıyor.
Kitap sadece bilgi edinme aracı değildir.
Evet, Google ile arama motorundan sorduğumuz sorunun cevabını alırız. Ancak o bize sadece bilgi verir, ama düşünmeyi öğretmez. Oysa kitaplar ne yapar?
Bize derinlikli düşünme becerisi kazandırır. Ne demek istiyorum?
Hız çağında her şeyin saniyeler içinde aktığı zamanları yaşıyoruz. Kısa içerikleri izleyip duruyoruz. Oysa kitap, odaklanmak ister. Dikkati alır. Bu da hangi becerileri geliştirir?
· Derinlemesine anlama
· Karmaşık duyguları çözümleyebilme
· Kendi fikrini oluşturma
· Uzun vadeli düşünme
· Yorumlama
· Sorgulama
· Olaylarla ilgili neden-sonuç ilişkisini kurma
· Karakterlerin dünyasıyla empati kurma
· İnsan doğasını anlama
· Sabırla metni takip etme
· Zihinsel dayanıklılığı geliştirme
Kitaplar, bilgiyi duyguyla birleştirir. Evet, internetten bir savaşın nasıl başladığını öğrenebiliriz. Ama o dönemi anlatan bir roman okumak, savaşın insan ruhunda nasıl yaralar açtığını görmemizi sağlar. Savaşı bir askerin gözünden, babasız kalan bir çocuğun ruhundan, yüreği sızlayan bir anneden dinleriz.
Kitap okumak sadece beynimizi değil, ruhumuzu ve kalbimizi de etkiler. O yüzden kitapla duygusal bağ kurmak ne kadar erken yaşta başlarsa o kadar iyi olur. Bu sayede çocuk, kitabı hayatının bir parçası olarak görebilir.
Kitapla Dostluk İçin İlk Adım: 7-10 Yaş
Çocuk harfleri öğrendiğinde, “Ben okuyabiliyorum” duygusu ile kitap okumaya ilgi gösterir. Bu dönemdeki kritik nokta, kitap okumayı ödev gibi görmemesidir. Çünkü ödev gibi görürse kitapla arasında duygusal bağı kuramaz.
Günümüzde çocuklara kitap okuma alışkanlığı kazandırma kolay değil. Ama imkânsız da değil. Çocuk tek başına bu bağı kurmakta zorlanabilir. O yüzden de biz anne-babalara etkili adımlarla yol göster göstermek kalıyor.
İlk olarak kitap okumak için bir ortam oluşturmak ve bu ortamın etkisini çocuk üzerinde gözlemlemek iyi olur. Nasıl bir ortam oluşturabiliriz?
· Rahat bir okuma köşesi hazırlanabilir.
· Sadece kendi seçtiği kitapları koyabileceği bir rafı olabilir.
· Akşam saatleri belirlediğimiz bir okuma saatinde hep beraber kitap okuyabiliriz.
· Kitap üzerine konuşabileceğimiz bir sohbet ortamı oluşturabiliriz.
O zaman bu yaş grubundaki bir çocuk da ne anlar?
“Okumak özel bir şey. Ailemiz için değerli!”
Çocuklar söylediklerimizden çok yaptıklarımızı örnek alıyor. O yüzden onlar için en önemli mesaj, elimizde kitap görmeleridir. Bu yaş grubunda hangi tür kitaplar daha etkili olur?
Kısa romanlar, çizgi romanlar, mizahi içerikler en fazla ilgi duydukları arasındadır. Birlikte aldığınız kitapları, okuma saati içinde okuyun. Hayatın doğal akışı içinde yer alan bu alışkanlık zamanla bağa dönüşsün.
Ergenlik Döneminde Kitapla Bağ Kurmak Mümkün mü?
12 yaştan itibaren ancak okuma alışkanlığı desteklenerek sürdürülebilir. Neden mi? Çünkü bu dönem çocuk bütün zorlamalara karşı tepki geliştirdiği bir dönemdir. Bu dönem aynı zamanda mesafe koyma ve reddetme dönemidir. Ama doğru iletişim dilini bulmak ebeveyn ilişkisini güçlendirir.
Yaşa uygun kitap önerileri neler diye sorduğumuzda verebileceğimiz en doğru cevap, çocuğun ilgi alanıdır. Ama gözlemlerimiz bu yaş grubunun daha çok bilim kurgu ve gizem temalı kitaplar sevdiği yönündedir. Kitap hediye edeceğiniz zaman bu alanları göz önünde bulundurabilirsiniz.
Okumaları için ısrar etmeyin. Onun yerine ilham vermeyi tercih edin. Mesela film uyarlaması olan kitapları birlikte okuyup sonrasında filmini izleyip üzerinde konuşabilirsiniz. Buradan sohbet konusu açarak “Sen olsaydın burada ne yapardın?” gibi bir düşünmeye sevk eden sorular sorabilirsiniz.
Okuma grupları da kitap kulüpleri de kitap okumak için etkili olabilir. Başkalarının düşüncelerini duymak ve paylaşmak, kitap okuma sürecini daha keyifli hâle getirebilir.
Yaz Tatili Alışkanlık Kazanmak İçin Altın Fırsat
Tatil boyunca deniz, oyunlar, su savaşları, dondurma hayatın bir parçası gibi akar. Ama bu dönem alışkanlıklar için de kaçırılmayacak bir fırsattır. Okul döneminde yoğunluk nedeniyle oturtulamayan düzenli davranışlar için en uygun zamandır. Bu yüzden kitaplarla bağ kurmak ve okuma alışkanlığını rutine oturtmak için yaz aylarını değerlendirmek çok önemlidir.
İşte bu süreçte atılabilecek bazı adımlar:
· Yaz tatilinde kitap okuma 20 dakika ile başlanabilir. Günde 20 dakika çok şey değiştirir.
· Haftalık ve aylık okuma hedefi konabilir.
· Kitap okuma köşesiyle beraber küçük bir kitaplık oluşturulabilir.
· Şehir dışına çıktığınızda da çantada mutlaka bir kitap yer alabilir.
· Kitap sonrası bir etkinlik yapılabilir. Çocuk kitabı ne kadar içselleştirirse okumaya o kadar bağlanacaktır.
Çocuk kitap okumayı ne kadar severse bir süre sonra okumaya ihtiyaç hisseder. Bu bağ, ömür boyu devam eder. Teknolojiyle çevrili bir dünyada bu bağ onun en büyük hazinesi olur. Anlayışlı, düşünen, sorgulayan bireyler yetiştirmenin yolu, kitap okumaktan geçer.
